Midden-Neolitisch bijltje

In een opgespoten dijkje langs de Berkel vond Frank Veldkamp in 1964 een merkwaardige steen. Hij leek wel bewerkt. Dat moest hij meester Prop laten zien!

Grootte: 71 bij 39 mm, maximale dikte 17 mm

Omschrijving: een zogenoemde ‘dun-toppige bijl’ met ovale dwarsdoorsnede (‘Dunnäckige Flint-Ovalbeile’), klokvormig met een licht asymmetrisch snijvlak wat veel voorkomt bij dit type.

Steensoort: grijze vuursteen zonder mineraalinsluitsels, wat wijst op een Noordelijke afkomst. Het is zeer goed denkbaar dat het uitgangsmateriaal lokaal aangetroffen zwerfstenen zijn. (de bruine patina is veroorzaakt doordat in de loop der eeuwen ijzer in het vuursteen diffundeert. De oorspronkelijke kleur is het best te zien op recente breuken.)

Periode: vroeg tot midden neolithicum (4300 – 3000 vC) . Dit type bijl is met name bekend van het gebied ten Oosten van de Rijn, vanaf Overijssel tot aan de Lippe in Duitsland.

Vindplaats: aan Noordoever van de Berkel, net ten Westen van de Stationsweg. In de grond van een dijkje dat daar was opgeworpen om land op te spuiten. Die grond daarvoor is meestal ter plekke gegraven. Het opspuitzand kwam uit het Twentekanaal waarschijnlijk richting Goor. Het is dus niet zeker dat het bijltje ook echt van de vondstplek afkomstig is.

Noordoostelijk van deze vindplaats, hemelsbreed ca 500m, zijn vondsten gedaan uit globaal dezelfde periode. Dat was langs een vroegere zijkreek van de Berkel, bij opgravingen onder leiding van Ben de Graaf in 1983. (zie ‘Opgravingen Beukenstein’ en ‘Neolithische Bladspits’, <link>)

Achtergronden van de vondst

Het bijltje is in 1964 gevonden door Frank Veldkamp uit Lochem. Hij was een leerling van de bekende onderwijzer G. Prop en liet het hem zien. Het was bekend dat Prop veel interesse had in dat soort dingen. Hij schreef ook boeken over de geschiedenis en geologie van Lochem. Met meester Prop is hij nog in Enschede geweest in het Natuurhistorisch museum, om het te laten zien en voor meer informatie.

In de persoonlijke collectie van Frank Veldkamp, Lochem

De locatiekaart is op basis van de situatie in 1964

Tekst Jan Venselaar

Foto’s en tekeningen door D. Vonhof, 2020

Informatie uit

Schut, P., 1987, ‘Een inventarisatie van Neolithische vondsten uit de Achterhoek, Gelderland’, NAR 4, 1987

Wal, A. ter, 1996, ‘Een onderzoek naar de depositie van vuurstenen bijlen.’, Palaeohistoria 37/38, 127-158.

(literatuur beschikbaar via werkgroep Archeologie)